► link do wersji mobilnej

Książka First Idioms First! nie jest przewodnikiem po gramatyce angielskiej, ale pewne wskazówki podane w dodatkowych objaśnieniach z tyłu książki skłoniły niektórych czytelników do zwracania się do autora z prośbą o pełniejsze wyjaśnienie sprawy angielskich okresów (lub zdań) warunkowych.

A więc:

Zdaniem autora, mówienie o „pierwszym / drugim / trzecim okresie warunkowym”, „stopniu prawdopodobieństwa spełnienia warunku” itp. jest niepotrzebną mistyfikacją, ponieważ sprawę można wyjaśnić o wiele prościej.

W pierwszej kolejności trzeba zrozumieć, że w języku angielskim ― zupełnie inaczej niż w polskim! ― są dwa bezokoliczniki:

1. bezokolicznik „teraźniejszy”, np. eat, paint, make, see (jeść, malować, robić, widzieć)   oraz

2. bezokolicznik „przeszły”, np. have eaten (dosłownie: „mieć jedzony”), have painted, have made, have seen (jeść, malować, robić, widzieć ― ale uprzednio / w przeszłości)


[ Formy „ciągłe” ― to be eating / to have been eating ― są tylko odmianami dodającymi takie walory semantyczne (smaczki znaczeniowe),  jak „być w trakcie”,  „wielokrotnie”  lub  „trwało i trwało” ]

Polakowi niełatwo jest zrozumieć znaczenie bezokolicznika przeszłego. Bardzo dobry przykład użycia obu bezokoliczników został podany na stronie 118:

Jak widać, po stronie polskiej w obu przypadkach zdanie jest identyczne. Jeżeli Polakowi nikt nigdy nie powiedział o istnieniu dwóch bezokolicznikach w języku angielskim (co w szkołach nagminnie się zdarza!), to nie będzie wiedział, o co tak naprawdę chodzi i będzie kombinował ze stopniami możliwości, prawdopodobieństwa itd.

A oto jeszcze jeden przykład użycia bezokolicznika przeszłego:

Podczas gdy Polak powie: „Powinieneś był odmówić!”, Anglik powie: You should have refused! (dosłownie: „Powinieneś odmówić w przeszłości”). W tym angielskim zdaniu have refused = bezokolicznik przeszły od czasownika refuse.


Przejdźmy teraz do zdań warunkowych. W takich zdaniach bywają następujące kombinacje:



♣   will + bezokolicznik teraźniejszy

(np. she will ask ― czyli czas przyszły prosty / Future Simple)

= ona zapyta    [ teraz / w przyszłości ]



♣   will + bezokolicznik przeszły

(np. you will have finished ― czyli czas zaprzyszły / Future Perfect)

= już skończysz („już będzie po skończeniu przez ciebie tej czynności”)    [ w przyszłości ]



♣   would + bezokolicznik teraźniejszy

(np. she would ask ― czyli tryb przypuszczający / tryb warunkowy / Conditional)

= zapytałaby    [ teraz / w przyszłości ]



♣   would + bezokolicznik przeszły

(np. she would have asked ― czyli tryb przypuszczający przeszły / tryb warunkowy przeszły / Past Conditional)

= zapytałaby    [ w przeszłości ]



Obojętnie, którą kombinację wybierzemy, musimy pamiętać, że po słowie  if  (w znaczeniu „jeżeli” – także po szeregu innych słów sugerujących jakiś warunek, np. when, before, until, once, unless) ― czyli w tej połowie zdania, gdzie mamy warunek ― w dzisiejszej angielszczyźnie normalnie nie używamy czasów ani trybów tworzonych za pomocą czasowników posiłkowych will lub would:

IF + will / would     ―     chyba, że słowo  if  ma inne znaczenie niż „jeżeli” i nie wprowadza warunku (np. „czy”: I don’t know if the children will be happy / Nie wiem, czy dzieci będą szczęśliwe).


Każdy taki czas lub tryb „zakazany / niedozwolony” (w tej połowie zdania, gdzie mamy warunek: If …) ma swój stały zamiennik.
A więc:



►   Stałym zamiennikiem czasu przyszłego (she will ask) jest czas teraźniejszy (she asks):

If she  will ask  asks, (then) I will tell her.

Jeśli ona zapyta, to jej powiem.    [ = teraz / w przyszłości ]



►   Stałym zamiennikiem czasu zaprzyszłego / Future Perfect (you will have finished) jest czas przeszły otwarty / Present Perfect (you have finished):

I will pay you when you  will have finished  have finished.

Zapłacę panu, kiedy pan skończy (kiedy ta praca będzie już skończona).    [ = w przyszłości ]



►   Stałym zamiennikiem trybu przypuszczającego (she would ask) jest czas przeszły zamknięty / Simple Past (she asked):

If she  would ask  asked, (then) I would tell her.

Gdyby zapytała, to bym jej powiedział.    [ = teraz / w przyszłości ]



►   Stałym zamiennikiem trybu przypuszczającego przeszłego (she would have asked) jest czas zaprzeszły / Past Perfect (she had asked):

If she  would have asked  had asked, (then) I would have told her.

Gdyby zapytała, to bym jej powiedział.    [ = w przeszłości ]



Jak widać, tylko kombinacja (would + bezokolicznik przeszły) odnosi się do przeszłości („co by było, gdyby było, ale nie było” ― czyli tzw. „gadanie austriackie”).

Proszę zauważyć, że w dwóch ostatnich kombinacjach polska wersja jest identyczna. Dzieje się tak dlatego, że w języku polskim nie ma czegoś takiego, jak bezokolicznik przeszły.


Zamiast zawracać sobie głowę szukaniem właściwego numeru tego „conditional” (i jeszcze procentowo oceniać stopień prawdopodobieństwa spełnienia warunku itd.), lepiej robić to, co (podświadomie!) robią sami Anglosasi: skupiać się na czterech możliwych kombinacjach (will / would + bezokolicznik / bezokolicznik przeszły) ― czyli na tym, czy w danej sytuacji [ w tej połowie zdania, gdzie mamy warunek ] mówimy o przeszłości, teraźniejszości czy przyszłości:



♣   will + bezokolicznik teraźniejszy = [ teraz / w przyszłości ] = „będę ... ”

If she  will ask  asks, (then) I will tell her.



♣   will + bezokolicznik przeszły = [ w przyszłości ] = „już będzie po zrobieniu czegoś” (zanim coś innego się wydarzy)

I will pay you when you  will have finished  have finished.

[ W praktyce ta kombinacja jest o wiele rzadziej uywana i w nauce języka można z nią trochę poczekać. ]



♣   would + bezokolicznik teraźniejszy = [ teraz / w przyszłości ] = „bym ... ”

If she  would ask  asked, (then) I would tell her.



♣   would + bezokolicznik przeszły = [ w przeszłości ] = „bym ... ” (ale jakoś nie wyszło)

If she  would have asked  had asked, (then) I would have told her.



Naprawdę nic więcej nie trzeba wiedzieć. Trzeba tylko myśleć logicznie i mieć świadomość ― z jednej strony czasu rzeczywistego (czy mówimy o przeszłości, teraźniejszości czy przyszłości), a z drugiej strony istnienia owych czterech „klocków Lego”.

W danej sytuacji tylko jeden klocek będzie pasował.

✹                        ✹                        ✹

Oczywiście, jeżeli słowa   if    i   when   tak naprawdę znaczą (np.) „wtedy, kiedy”, „kiedykolwiek”, „to, że” lub „w sytuacji, gdy” ― czyli nie wprowadzają klasycznego warunku ― to nie mamy do czynienia ze zjawiskiem „zastępowania” jednego czasu drugim. Przykłady:



If he comes with Eve we always play longer.

(Jeśli przychodzi z Ewą, (to) zawsze gramy dłużej.)
= Wtedy, kiedy / W sytuacji, gdy przychodzi z Ewą, to zawsze gramy dłużej.

W tym zdaniu   If he comes   nie zastępuje   If he will come.



He gets angry if I interrupt him.

(Złości się, jeżeli mu przerywam.)
= Złości się wtedy, kiedy mu przerywam.

W tym zdaniu   if I interrupt   nie zastępuje   if I will interrupt.



If he insulted you it was because you annoyed him.

(To, że cię obraził, to dlatego, że go zdenerwowałeś.)
= Obraził cię, ponieważ go zdenerwowałeś.

W tym zdaniu   If he insulted   nie zastępuje   If he would insult.



When you’ve seen one of these films, you’ve seen them all.

(W sytuacji, gdy widziało się jeden z tych filmów, widziało się wszystkie).
= Wszystkie te filmy są bardzo do siebie podobne / właściwie niczym się nie różnią.

W tym zdaniu   When you have seen   nie zastępuje   When you will have seen.



If you want to leave, then say so.

(Jeśli chcesz wyjść, to powiedz.)
= W sytuacji, gdy chcesz wyjść, powiedz mi.

W tym zdaniu   If you want to   nie zastępuje   If you will want to.

[  Ostatnia aktualizacja:    4  października  2013 r.  ]